Czemu mówiąc do małych dzieci często używamy wysokiego głosu? Dlaczego wyobrażamy sobie rozmiar i kształt słów po samej ich pisowni? Do odpowiedzi na te pytania przybliża nas wiedza o tzw. efekcie bouba-kiki.
5 listopada wykład w cyklu Naukowych Śród Instytutu Psychologii UMK poprowadziła dr Aleksandra Ćwiek. Jej badania dotyczyły ikoniczności słów, czyli sytuacji, w której brzmienie lub forma słowa w jakiś sposób przypomina jego znaczenie. Na przykład: widząc słowo „hau”, wiemy że oznacza szczekanie psa. Podobnie jest z dźwiękiem. Gdy ktoś wyda ustami dźwięk przypominający strzelanie z pistoletu, domyślimy się że może oznaczać polowanie.
Zobacz też: Pan Cogito na piedestale
Ikoniczność słów
Dr Aleksandra Ćwiek, wraz z zespołem, przeprowadziła badanie online, w którym 25 osób z różnych krajów oraz 6 osób stacjonarnie zgadywało, co oznaczają usłyszane dźwięki. Pomimo różnic językowych badani wykazywali wysoką rozpoznawalność znaczenia prezentowanych dźwięków. Pokazało to, że za pomocą dźwięków można wyrażać nie tylko odgłosy zwierząt, ale też czynności, ludzi czy przedmioty.
Efekt bouba-kiki
Słuchacze mieli również okazję dowiedzieć się więcej o efekcie bouba-kiki. W znanym eksperymencie badana grupa osób miała przed sobą dwie figury. Ich zadanie polegało na tym, by wybrać tę, która ich zdaniem przypomina dane słowo. „Bouba” kojarzyło się im najczęściej z kształtem przypominającym chmurkę, a „kiki” ze spiczastym. Jest na to naukowe wytłumaczenie. Pierwsze słowo składa się głównie z obłych liter, drugie właśnie ze spiczastych. Ortografia wpływa więc na to, jak widzimy dane słowa.
Aby potwierdzić to zjawisko, naukowcy przeprowadzili szerokie badanie z wykorzystaniem 25 języków (łacińskich i niełacińskich), w którym wzięło udział 917 osób. Chociaż efekt był silny, nie wszystkie języki wykazały go w tym samym stopniu, co sugeruje, że na wyniki może wpływać także lokalne znaczenie danych słów.
Uczestnicy kolejnego eksperymentu zostali poproszeni o wyobrażenie sobie, że przesuwają palec po dwóch różnych powierzchniach: jednej chropowatej i drugiej płaskiej (gładkiej). Następnie odtwarzano im dźwięki zawierające konkretne fonemy, a ich zadaniem było wskazanie, z którą fakturą kojarzy im się dany dźwięk. Wyniki pokazały, że dźwięk z literą „r” kojarzy się z chropowatą powierzchnią, a dźwięk z literą „l” z gładką. Dzieje się tak, ponieważ gdy wymawiamy „r”, nasz język szybko wibruje o podniebienie, co przypomina uczucie chropowatości. Natomiast przy wymawianiu „l” powietrze przepływa gładko po bokach języka, co kojarzy się z gładką powierzchnią.
Naukowe Środy to cykl spotkań w Instytucie Psychologii UMK, podczas których studenci oraz inne zainteresowane osoby mogą poszerzać swoją wiedzę w różnych dziedzinach nauki. W każdą środę o godzinie 14.00 w sali nr 105 zaproszeni goście dzielą się wynikami swoich badań.
[Fot. wyróżniające: vivshaw @ reddit.com/r/linguisticshumor]